Wzgórze Montmartre pozostawało puste do lat 70 XIX wieku. Rok 1870 był szokiem dla ówczesnej Francji - armia poniosła haniebną porażkę w wojnie z Prusami, a Paryż został oblężony przez Niemców. Wobec tych wydarzeń dwóch francuskich przemysłowców Alexandre Legentil i Hubert Rohault de Fleury poprzysięgło, że jeśli tylko wróg oszczędzi miasto, oni zbudują kościół poświęcony Sercu Jezusowemu. Dodatkowo miał to być akt pokuty wobec Boga za grzechy popełnione przeciw Kościołowi i papieżowi Piusowi IX (chodziło o aneksję Watykanu przez wojska piemonckie). Powszechnie uważa się, że decyzja o budowie świątyni miała być wymierzona w Komunę Paryską - jest to jednak mit. Alexandre Legentil pisał o pomyśle budowy kościoła na rok przed wybuchem walk wersalczyków z komunardami. Trzeba jednak przyznać, że hasła odkupienia win komunardów przez budowę świątyni pojawiały się później podczas zbiórki funduszy. (cytat: podrozepoeuropie.pl)
Pomysł został entuzjastycznie przyjęty przez arcybiskupa Paryża. Ledwie umilkły wojenne wystrzały zaczęto realizować tę niezwykłą ideę. Budowa rozpoczęła się w 1876 roku i była w całości finansowana przez osoby prywatne i kościelne zbiórki. Wzgórze, w którym od wieków wydobywano wapień i gips, musiano wzmocnić specjalnymi filarami. Całość kosztowała 7 milionów franków, a prace trwały nieprzerwanie przez 39 lat. (cytat: podrozepoeuropie.pl)
Gdy prace jeszcze nie były skończone, w 1887 roku dotarła tutaj z pielgrzymką z ojcem i siostrą wyjątkowa dziewczynka, po latach znana jako św. Tereska od Dzieciątka Jezus. Zatrzymała się na Montmartre po drodze do Rzymu, gdzie miała prosić o pozwolenie papieża Leona XIII na wstąpienie do karmelitanek.
Spośród nadesłanych 77 projektów wybrano pomysł Paula Abadiego - francuskiego architekta zafascynowanego sztuką średniowiecza. Abadie zmarł podczas budowy, ale jego dzieło było kontynuowane. Mimo niechęci kolejnych francuskich rządów (nie mogąc zaszkodzić budowniczym w inny sposób - przed bazyliką wystawiono pomnik kawalera de la Barre - szlachcica straconego za bluźnierstwo i bezbożność w XVIII wieku) kościół ukończono w 1914 roku. Z powodu wybuchu I wojny światowej został on poświęcony dopiero pięć lat później. (cytat: podrozepoeuropie.pl)
Świątynia łączy cechy stylu romańskiego i bizantyjskiego odchodząc dość wyraźnie od architektury klasycznych bazylik rzymskich. Całość opiera się na planie krzyża greckiego i zwieńczona jest czterema kopułami (największa z kopuł na 54 metry wysokości, a umieszczona jest na 83 metrze licząc od podłoża). Luźną inspiracją całego założenia miała być katedra św. Fronta w Périgueux. Abadie “wyciągnął” swój kościół w górę zmieniając tym samym proporcje kopuł do niższych partii obiektu. Bazylia wyróżnia się też swoim kierunkiem - wbrew dominującym trendom nie została zaprojektowana ad orientem. Jej ołtarz wyznacza kierunek północny należy więc do tzw. kościołów nieorientowanych. Wzniesiona z tyłu wieża pełni funkcję dzwonnicy. (cytat: podrozepoeuropie.pl)
Na fasadzie, nad trójłukowym portalem umieszczono trzy rzeźby. W centralnym punkcie nad wejściem widzimy udzielającego błogosławieństwa Chrystusa, a nieco niżej po obu stronach Jezusa dwa konne posągi: św. Joanna D’arc i św. król Ludwik IX. (cytat: podrozepoeuropie.pl)
Budowlę często określa się mianem „Białej Bazyliki”. Swą charakterystyczną biel kościół zawdzięcza kamieniu wapiennemu, który pod wpływem powietrza i deszczu wydziela bielący mury kalcyt. Do budowy użyto trawertynu ze względu na jego barwę, twardość i łatwość w czyszczeniu. Był to pomysł architekta bazyliki. (cytat: podrozepoeuropie.pl)
Olbrzymia barwna mozaika przyciąga wzrok zaraz po przekroczeniu progu świątyni. Jest to jedna z największych mozaik na świecie – jej powierzchnia wynosi 475 m2. Sposób jej wykonania jest kontynuacją tradycji mozaiki bizantyjskiej, gdzie każdy oddzielny motyw z łatwością da się wyróżnić z szeregu obrazów. Przedstawia Chrystusa w otoczeniu świętych i zasłużonych dla Kościoła (są tam też sylwetki pomysłodawców Sacre Coeur). Poniżej umieszczono napis: “Najświętszemu Sercu Chrystusa, Francja gorliwa, pokutująca i wdzięczna”. Słowo “wdzięczna” dodano po zakończeniu I wojny światowej. (cytat: podrozepoeuropie.pl)
Z miejsca pod kopułą bazyliki bardzo dobrze widać środkową i prawą część monumentalnej mozaiki. Główną jej postacią jest Jezus Chrystus, który tryumfalnie spogląda na nas z niebios. Jego Najświętsze Serce jest odsłonięte. Gołąb, czyli symboliczny obraz Ducha Świętego, jednoczy Jezusa z Panem Bogiem, władcą świata duchowego. Rozpostarte ręce Chrystusa dzielą mozaikę na dwa światy – duchowy u góry i ziemski na dole. Prawa strona świata duchowego została poświęcona francuskim świętym. Wśród nich, czwarty od środka, najbardziej czczony i rozpoznawalny święty we Francji - święty Dionizy, którego pozbawiono głowy. Zaraz za nim znajduje się święta Genowefa, patronka Paryża trzymająca herb miasta. Za świętą Genowefą widzimy słynącego z pobożności króla Ludwika Świętego w wytwornym płaszczu królewskim ze złotymi liliami.
Dwie duże figury otaczają Chrystusa – po lewej stronie Maria Dziewica, a po prawej święty Michał. Obok Matki Boskiej widzimy papieża Leona XIII, który podaje Jezusowi kulę ziemską. Obok świętego Michała widzimy Joannę d’Arc i spersonifikowaną figurę Francji, wręczającą Chrystusowi koronę królestwa. Najciekawszą częścią mozaiki są sceny z legendy o Najświętszym Sercu Jezusa i Francji, umieszczone w świecie ziemskim, w dolnej części mozaiki po prawej stronie. Sceny ułożone są chronologicznie od prawej strony do lewej. Pierwsza przedstawia przysięgę wierności Najświętszemu Sercu Jezusowemu złożoną przez biskupa Belsunce’a podczas epidemii dżumy w Marsylii przy łożu umierającego. Jako drugi został przedstawiony król Ludwik XVI wraz z rodziną. Król również składa przysięgę Najświętszemu Sercu, której jednak nie zdołał wypełnić, gdyż ścięto go wraz z Marią Antoniną w czasach rewolucji. Na trzeciej scenie przedstawiona jest przysięga narodowa. Przed bohaterskimi generałami Charette i de Sonis stoją inicjatorzy przysięgi Alexandre Legentil i Rohault de Fleury. Tu też widzimy człowieka, który odczytuje tekst przysięgi przed zgromadzeniem narodowym. Biskupi Paryża Amette, Richard i Guibert, którzy niosą w swoich dłoniach model Bazyliki Najświętszego Serca Jezusowego, przewodniczą procesji.
Tylko jedna postać na mozaice jest odwrócona od Chrystusa – republikanin Saint Claude. Staje się on alegorycznym uosobieniem rewolucyjnej Francji, która w przeciwieństwie do Francji katolickiej nie bierze udziału w powszechnym oddawaniu czci Najświętszemu Sercu Pana Jezusa. Saint Claude stoi z założonymi rękoma i jest całkowicie obojętny wobec obrazów świętego kultu.
Przy ołtarzu głównym wystawia się Najświętszy Sakrament do wieczystej adoracji. Trwa ona bez przerwy od 1885 roku! Adoracja trwa również po zamknięciu kościoła (po 22:30) - można wziąć w niej udział zgłaszając dwa dni przed wizytą taką chęć (więcej informacji pod tym linkiem) (cytat: podrozepoeuropie.pl).
Środkowa masywna kopuła przed ołtarzem wznosi się na wysokość 83 metrów. Dwa rzędy kolumn, które ją otaczają (jeden z galerią, drugi z oknami), sprawiają, że kopuła wydaje się dużo lżejsza. Oprócz tego daje to możliwość przeniknięcia przytłumionego światła do środka bazyliki. Cztery posągi skrzydlatych aniołów z narzędziami Męki Pańskiej sprawiają, że kopuła tak jakby unosi się nad nawą. Aniołowie są dziełem różnych architektów, którzy jednak zachowali jedność stylu. Pierwotny projekt kopuły Abadie’ego został trochę zmodyfikowany poprzez wyciągnięcie jej w górę, aby bardziej równomiernie rozłożyć nacisk na ściany. (cytat: lekiefrance.com)
Kaplica Matki Boskiej mieści się w samym centrum chóru. Znana jest także pod nazwą Kaplicy Czystego Serca Marii Panny. Główną jej dekorację stanowi wysoka okrągła kopuła, wieńcząca piękną kolumnadę w stylu romańskim. (cytat: lekiefrance.com)
Mozaika kopuły jest najpiękniejsza spośród wszystkich, znajdujących się w bazylice. Przedstawia Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny. Maryja, podtrzymywana przez aniołów, w otoczeniu apostołów i Świętych Dziewic, wznosi się ku niebu. Aniołowie śpiewają i grają na instrumentach muzycznych. Jeden z nich trzyma koronę nad głową Matki Boskiej. (cytat: lekiefrance.com)
Nad ołtarzem mieści się piękny posąg Najświętszej Marii Panny wykonany przez Serraz’a. Na jej kolanach maleńki Jezus trzyma gałązkę oliwną. Obrócony od matki patrzy na nas, na marność i przemijanie ziemskiego świata, tak jakby rozumiał swoje przeznaczenie. (cytat: lekiefrance.com)
Trzy serie potrójnych witraży w kaplicy przedstawiają tajemnice różańca świętego: bolesne: modlitwa w Ogrójcu, biczowanie, ukoronowanie cierniem, droga krzyżowa i ukrzyżowanie; radosne: zwiastowanie NMP, nawiedzenie świętej Elżbiety, narodzenie Pana Jezusa, ofiarowanie Pana Jezusa w Świątyni, odnalezienie Pana Jezusa w Świątyni oraz chwalebne: zmartwychwstanie Pana Jezusa, wniebowstąpienie, zesłanie Ducha Świętego, wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny, ukoronowanie Najświętszej Marii Panny na Królową Nieba i Ziemi.
Liczne wizerunki Matki Boskiej, przekazane bazylice przez największe kościoły we Francji, umieszczone zostały w alkowach wokół chóru. (cytat: lekiefrance.com)
Kaplica Matki Boskiej służy jako podstawa dzwonnicy. Dzwonnicę wnoszono już po tym, jak w 1899 roku została zamontowana główna kopuła bazyliki. Budowa trwała od 1905 do 1912 roku. W dzwonnicy znajduje się jeden z największych dzwonów Francji – Savoyarde o wadze 19 ton i średnicy 3 metrów. Brzmi na niskiej głębokiej nucie „do”. Został przekazany jako dar od diecezji regionu Sabaudii. W 1969 roku dodano jeszcze 4 dzwony – Felicity, Luisa, Nicole i Elizabeth. Ich do, re, mi i sol razem z dźwięcznym głosem Savoyarde’a tworzą piękny chór.
Mozaiki były nieodłączną częścią zdobienia kościołów w stylu romańsko-bizantyjskim. Takie kościoły zachwycają swoją wielkością, kubaturą i solidną konstrukcją. Ogromna przestrzeń wewnętrzna daje możliwość wykonania niezwykle bogatych zdobień na kamiennych ścianach. W Sacre Coeur mozaiki znajdują się w wielu kaplicach. Dodatkowo można też zobaczyć okrągłe mozaikowe medaliony na kolumnach. Każdy z nich przedstawia jednego z 12 apostołów z Chrystusem. (cytat: lekiefrance.com)
Jedna z bogato zdobionych kaplic bocznych ufundowana przez zakon jezuitów...
Bazylika Sacre Coeur jest najwyżej położonym punktem Paryża. Ze wzgórza, na którym się znajduje, można podziwiać panoramę całego miasta oraz okolic w promieniu do 40 kilometrów.
Świątynię rocznie odwiedza zawrotna liczba, bo ok. 11,5 mln osób.
Adres (pinezka Google Maps) - TUTAJ.